ՌԻՉԱՐԴ ԲՐՈԹԻԳԱՆ

ԷՌՆԵՍՏ ՀԵՄԻՆԳՈՒԵՅԻ ՄԵՔԵՆԱԳՐՈՒՀԻՆ

Հնչում է՝ հանց եկեղեցական երաժշտություն: Ընկերս հենց նոր վերադարձել է Նյու Յորքից, ուր նրա համար մեքենագրում էր Էռնեստ Հեմինգուեյի մեքենագրուհին:
Նա հաջողակ գրող է, այնպես որ, վերցրել ու գտել է բացարձակապես լավագույնին, եւ դա մի կին էր, որ մեքենագրում էր Էռնեստ Հեմինգուեյի համար: Միայն այդ մտքից արդեն շունչդ կտրվում է, իսկ թոքերդ անշարժանում են համր մարմարում:
Էռնեստ Հեմինգուեյի մեքենագրուհին:
Ցանկացած երիտասարդ գրողի մարմնավորված երազանքը` ձեռքերը նման են կլավեսինի, հայացքի կատարյալ լարումը, եւ դրան հետեւող գրամեքենայի խորազգաց դոփյունը: Նա նրան ժամը տասնհինգ դոլար էր վճարում: Ավելին, քան ստանում է ջրմուղագործը կամ էլեկտրիկը: Օրական 120 դոլար: Մեքենագրուհուն:
Ասում էր, որ նա անում է ամեն ինչ:
Նրան տալիս է ձեռագիրը, իսկ ետ ստանում մի հրաշք` հիանալիորեն ճշգրիտ ուղղագրություն եւ կետադրություն, այնքան հիասքանչ, որ աչքերիդ արցունք է գալիս, պարբերությունները, ասես հունական տաճարներ, եւ նա նույնիսկ քո փոխարեն ավարտում է նախադասությունները:
Նա Էռնեստա Հեմինգուեյան է:
Նա Էռնեստ Հեմինգուեյի մեքենագրուհին է:

Թարգմ. Վ. Ֆերեշեթյան

ՀԵՄԻՆԳՈՒԵՅԻ ՆԱՄԱԿԸ ՖԻՑՋԵՐԱԼԴԻՆ

«Ճգնաժամի սարսափելի այդ վիճակը, երբ համոզված չես` քեզ մոտ լավ է ստացվում կամ վատ, հայտնի է «Արվեստագետի պարգև» անունով: Բոլորի մոտ էլ ծաղկման շրջանն անցնում է. չէ որ մենք դեղձենիներ չենք, բայց դա բոլորովին էլ չի նշանակում, թե դու սկսում ես փտել…. Պարզապես երբ գործերը վատ են և քեզ բոլորովին էլ անօգնական ես զգում, հարկավոր է ոչ թե ընդհատել, այլ շարունակել. միայն այդպես կարելի է վեպ գրել` միշտ առաջ ու առաջ…
…Այդ արձակը ոչ մեկի կողմից և երբեք չի գրվել: Բայց հնարավոր է այն գրել, և առանց որևէ աճպարարության, առանց որևէ շառլատանության: Առանց այն ամենի, ինչը փչանում է ժամանակի ընթացքում: Դրա համար չափից ավելի գործոնների առկայություն է պահանջվում: Նախ և առաջ հարկավոր է տաղանդ, մեծ տաղանդ: Այնպիսին, ինչպիսին Քիփլինգն էր: Հետո ինքնակարգապահություն: Հետո հարկավոր է պարզ պատկերացում ունենալ այն մասին, թե ինչ կստացվի այդ ամենից. և հարկավոր է ունենալ խիղճ, այնպես բացարձակ անփոփոխ, ինչպես մետր- էտալոնը Փարիզում, որպեսզի հեռու մնաս կեղծիքից: Հետո` գրողից պահանջվում է խելք և անշահախնդրություն և ամենագլխավորը` երկարակեցություն: Փորձեցեք այդ ամենը միավորել մի մարդու մեջ և այդ մարդուն ստիպեք հաղթահարել բոլոր այն ազդեցությունները, որոնք ծանրանում են գրողի վրա: Նրա համար ամենադժվարը (չէ՞ որ ժամանակն առաջ է թռչում) երկար ապրելն ու աշխատանքը ավարտին հասցնելն է: Բայց ես կուզենայի, որ մենք կարողանայինք կարդալ նրա գրքերը:
… Եթե ամբողջ կյանքում հետևողականորեն խուսափել ես մահից, բայց մյուս կողմից, նրան թույլ չես տվել ծիծաղել քեզ վրա և զննել ես նրան, ինչպես զննում են գեղեցիկ պչրուհուն, ապա կարելի է ասել, որ դու զննել ես նրան, բայց դա չի նշանակում, որ դու փնտրել ես նրան…»:

ԷՌՆԵՍՏ ՀԵՄԻՆԳՈՒԵՅ

Եթե գրողը լավ գիտե այն, ինչի մասին գրում է, նա կարող է շատ բան բաց թողնել այն ամենից, ինչ գիտե. և եթե նա ճշմարտացի է գրում, ընթերցողը կզգա ամբողջ բաց թողնվածն այնպիսի ուժով, ինչպես կզգար, եթ գրողն ասեր այդ մասին: Այսբերգի շարժման հզորությունն այն է, որ միայն մեկ ութերորդով է բարձրանում ջրի մակերևույթ: Գրողը, որ չիմանալով շատ է բաց թողնում, պարզապես դատարկ տեղեր է թողնում: Գրողը, որն այդքան անլուրջ է վերաբերվում իր աշխատանքին, որ ջանք է գործադում ընթերցողին ցույց տալու, թե ինքը որքան կրթված է, կուլտուրական ու նրբաժաշակ, ընդամենը թութակ է: Եվ նկատի առեք, լուրջ գրողին չպետք է շփոթել հանդիսավոր գրողի հետ: Լուրջ գրողը կարող է լինել բազե, ուրուր կամ նույնիսկ թութակ, բայց հանդիսավոր գրողը միշտ բվեճ է:
… Գրողի կյանքը, երբ նա բարձունքում է, անցնում է մենության մեջ: Գրողների կազմակերպությունները կարող են թեթևացնել նրա մենությունը, բայց հազիվ թե բարձրացնեն նրա աշխատանքի որակը: Ազատվելով մենությունից` գրողը հասակ է առնում որպես հասարակական դեմք, և հաճախ դա վնասում է նրա ստեղծագործությանը: Քանզի նա մենակ է ստեղծում, և եթե նա բավականաչափ լավ գրող է, պարտավոր է ամեն օր առջևում տեսնել հավերժությունը կամ դրա բացակայությունը: Իսկական գրողի համար յուրաքանչյուր գիրք սկիզբ պետք է լինի, անհասանելին ձեռք բերելու նոր փորձ: Նա միշտ պետք է ձգտի նրան, ինչ դեռ ոչ ոք երբեք չի արել կամ ինչը ուրիշները իրենից առաջ փորձել են անել, բայց չեն կարողացել: Այդ ժամանակ, եթե բախտը շատ բերի, նա գուցե կարողանա հաջողության հասնել: Իսկ ժամանակակից գրողը ստիպված է շատ հեռուն գնալ անհասանելիի սահմաններում, այնտեղ, ուր ոչ ոք չի կարող օգնել նրան:

ԷՌՆԵՍՏ ՀԵՄԻՆԳՈՒԵՅ

… Մեռելները քնել են, այս գիշեր ցուրտ է Իսպանիայում, նրանք կքնեն ամբողջ ձմեռը, քանի նրանց հետ միասին քնած կլինի հողը: Բայց գարնանն անձրև կգա, հողը վերստին կկենդանանա: Հարավի քամին մեղմ կփչի սարի լանջին: Սևաթույր ծառերը կյանք կառնեն, կերևան փոքրի կանաչ տերևները, կծաղկեն խնձորեինիները Խարամայի ափին: Գարնանը մեռելները կզգան հողի վերակենդանացումը:Մեր մեռելները հիմա իսպանական հողի մասնիկներն են դարձել, իսկ իսպանական հողը երբեք չի մեռնի: Ամեն ձմեռ կթվա, որ մեռնում է, և ամեն գարուն կվերակենդանանա: Մեր մեռելները հավիտյան կապրեն նրա հետ: Ինչպես որ հողը երբեք չի մեռնի, այնպես էլ նրանք, ովքեր երբևէ ազատ են եղել, ստրուկ չեն դառնա: Գյուղացիները, որոնք մշակում են այն հողը, որտեղ թաղված են մեր մեռելները, գիտեն, թե հանուն ինչի ընկան նրանք: Պատերազմի ընթացքում բավական ժամանակ կար, որ նրանք այս ամենը հասկանային և այսուհետև միշտ կհիշեն:

* * *
— Դու շատ քաջ ես: Քաջերին դժվար է ծնկի բերել:
— Բայց նրանք էլ են մեռնում:
— Միայն մի անգամ:
— Մի՞թե: Ո՞վ է ասել:
— Որ վախկոտը հազար անգամ է մեռնում, իսկ քաջը մե՞կ:
— Այո: Բայց ո՞վ է ասել:
— Չգիտեմ:
— Երևի ասողը ինքը վախկոտ է եղել: Շատ բան է իմացել վախկոտների մասին, բայց քաջերի մասին` ոչինչ: Եթե քաջը նաև խելացի է, գուցե և երկու հազար անգամ է մեռնում: Միայն թե չի պատմում:
— Չգիտեմ: Դժվար է քաջերի հոգին կարդալ:
— Այո: Հենց դրանով են նրանք ուժեղ:
— Գիտակի պես ես խոսում:
— Այո, ճիշտ ես, սիրելիս: Այս անգամ արժանի էի գովեստիդ:
— Դու քաջ ես:
— Ոչ,- ասաց նա,- բայց ուզում եմ լինել:

վեպից