ՄՏՔԻ ԼԱԲԻՐԻՆԹՈՍՈՒՄ

Պատկերացրեք առանց լուսամուտների մի մութ շենք: Այդ շենքի ներսում կան միջանցքներ, շատ միջանցքներ, մի ամբողջ լաբիրինթոս: Որոշ մարդկանց մոտ միջանցքները շատ են, մյուսների մոտ` քիչ: Միջանցքները լուսավորվում են էլեկտրական լամպերով: Որոշ մարդկանց մոտ դրանք ավելի շատ են լուսավորված, ուրիշների մոտ ավելի մութ են: Եվ միջանցքների պատերը հոծ չեն, այլ յուրաքանչյուր մետրից հետո, ասենք, կա սենյակ տանող դուռ, իսկ սենյակներում թափված են զանազան իրեր` որոշ մարդկանց մոտ շատ, ուրիշների մոտ` քիչ:
Ահա սենյակների այդ իրերը մարդու գիտելիքներն են, ոմանց գիտելիքները շատ են, ուրիշներինը` քիչ: Միջանցքների համակարգը (այսինքն`թե արդյոք դրանք լավ են հաղորդակցվում) այդ մարդու ըմբռնողությունն է, նրա խելքը: Խելոք մարդը մի միջանցքից մյուսը իրերն արագ կտեղափոխի, իսկ հիմարը դեռ հազիվ դրանք փակուղուց դուրս կբերի:
Եվ վերջապես, լուսավորությունը խելքի պայծառությունն է, տրամաբանությունը: Եթե միջանցքը լավ է լուսավորված, ապա բոլոր իրերը, որոնք միտքը տեղափոխում է, լավ են երևում, երևում է` ինչն ինչի համար է, իսկ եթե միջանցքը մութ է, ապա տեղի է ունենում խառնաշփոթություն, մեկը մյուսի տեղն են ընդունում, ամենաանհեթեթ եզրակացություններն են անում:

Ն. ԿՈԲՐԻՆՍԿԻ, Վ. ՊԵԿԵԼԻՍ

Իրանն առանց Մոթաքիի

Իրանի նախագահ Մահմուդ Ահմադինեժադը պաշտոնանկ արեց երկրի արտգործնախարար Մանուչեհր Մոթաքիին այն ժամանակ, երբ վերջինս հենց նախագահի հանձնարարությամբ գտնվում էր Սենեգալում: Պալատական դավադրություն հիշեցնող այս հանրածանոթ սյուժեն (որ ժամանակին կիրառվեր է նաև մեզ մոտ) առաջին հերթին վկայությունն է այն բանի, որ Ահմադինեժադը լիակատար վստահություն չունի սեփական ազդեցության և հեղինակության վրա: Ասպարեզից հեռացնելով գրեթե յոթ տարի արտաքին քաղաքական գերատեսչությունը ղեկավարած Մոթաքիին, նրա պարտականությունները ներկա պահին փոխանցել են Իրանի ատոմային էներգիայի կազմակերպության նախագահ Ալի Աքբար Սալեհին, ով զբաղեցնում է նաև Իսլամական հանրապետության փոխնախագահի պաշտոնը: Սակայն այս արագընթաց փոխատեղումը հազիվ թե վերջակետ դառնա առկա իրավիճակի համար:
Գաղտնիք չէ, որ Մոթաքիի իրական մեղքը Ահմադինեժադի հետ ունեցած նրա սկզբունքային անհամաձայնություններն էին: Վաղուց էր խոսվում այն մասին, որ նախարարը բազմաթիվ անգամներ ընդդիմացել էր երկրի նախագահին տարբեր հարցերում և մասնավորապես դիվանագետներ նշանակելու պահանջների առթիվ: Իրավիճակը հատկապես սրվեց այս տարվա օգոստոսին, երբ Ահմադինեժադը պատրաստվում էր ստեղծել մի կառույց, որը նախագահի անունից պետք է վերահսկեր նախարարության գործունեությունը: Այնուհետև նա փորձել էր մի քանի դեսպաններ ու դիվանագետներ նշանակել տարբեր երկրներում: Այն ժամանակ ԱԳ նախարարն ուղակի մերժել էր նախագահին, իսկ հետո նույնիսկ սպառնացել, թե հակառակ պարագայում հրաժարական կներկայացնի: Սակայն ճգնաժամը հարթվեց երկրի հոգևոր առաջնորդ Այաթոլա Խամենեիի միջամտությամբ: Ասենք, դա իրականում նշանակում էր Մոթաքիի պարտությունը, քանի որ թվով վեց դիվանագետներ այնուամենայնիվ նոր նշանակումներ ստացան: Բայց ԱԳ նախարարը հնազանդվեց ու կարծես արդեն համակերպվել էր վիճակի հետ, երբ սեպտեմբերին նոր սկանդալ հասունացավ Ահմադինեժադի հերթական «ինքնագործունեության» պատճառով: Նախագահն ու նրա օգնականները որոշել էին միանգամայն անկախ ու ինքնուրույն արտաքին քաղաքականություն վարել, ինչը խորապես վիրավորական էր Մոթաքիի համար: Իսկ երբ Ահմադինեժադի օգնականներից մեկը միջազգային համաժողովում հարևան Թուրքիային հիշեցրեց Հայոց ցեղասպանության մասին, այդ խոսքերն անչափ զայրույթ պատճառեցին Անկարային: Պաշտոնական Թեհրանը ստիպված էր ինչ-որ կերպ արդարանալ, և այդ ծանր առաքելությունը դրվեց Մոթաքիի վրա: Վերջինս ոչ մի գնով չէր ցանկանում ստանձնել այլոց սխալների համար պատասխան տալու բեռը, և վերստին նախագահի ու նախարարի ջրերը հոսեցին տարբեր առուներում: Այժմ արդեն բոլորն էլ հասկանում էին, որ այդպես երկար շարունակվել չէր կարող: Եվ հանգուցալուծումն, ինչպես տեսնում ենք, սպասել չտվեց:
Պաշտոնանկության որոշումը երկրի ներսում ունի իր ընդդիմադիրները, և դրանք իսկապես լուրջ ուժեր են: Առաջին հերթին խոսքը վերաբերում է խորհրդարանին, որտեղ նախկին նախարարը բազմաթիվ համակիրներ ունի: Իրանի ազգային անվտանգության ու արտաքին քաղաքականության խորհրդարանական հանձնաժողովը մոտ օրերս պատրաստվում է քննության առնել Մոթաքիի պաշտոնանկության իրավաչափության հարցը: Այդ առթիվ հանձնաժողովի փոխնախագահ Իսմայիլ Կովսարին ուղղակի հայտարարել է. «Ես սխալ եմ համարում Մոթաքիի նման կերպ հեռացումը, երբ նա պաշտոնական այցով գտնվում էր Սենեգալում»: Իսկ ահա մի քանի ուրիշ օրենսդիրներ շատ ավելի կոշտ են արտահայտվել` զգուշացնելով Ահմադինեժադին, որ Մոթաքիի հրաժարականը «անպատիժ չի մնա»։
Թե ինչպես են նրանք պատրաստվում պատժել ինքնագլուխ նախագահին` կտենենք կամ չենք տեսնի առաջիկայում: Իսկ մինչ այդ այլ երկրների դիվանագետներին անհանգստացնում է մեկ այլ հարց. արդյո՞ք Իրանի արտաքին քաղաքականությունը փոփոխություններ կկրի: Բանն այն է, որ հունվարին Ստամբուլում սպասվում են Իրանի և «Վեցնյակի» բանակցությունները, և դրա նախօրեին կարևոր դերակատարներից մեկի հեռանալը ոչ մի կերպ համահունչ չէր շահագրգիռ կողմի ծրագրերին: Ասենք, Իրանում ևս քիչ չեն տարակուսողները: Ահա թե ինչ է գրել տեղական թերթերից մեկը. «Միջազգային ներկա իրավիճակում ԱԳ նախարարի պաշտոնանկությունն ու փոփոխությունն անհավատալի ու զարմանալի է: Մոթաքին արտաքին քաղաքականության ոլորտում շատ կարող դիվանագետ էր: Նկատի ունենալով, որ ներկա պայմաններում, երբ առջևում Իրանի և «Վեցյակի» հերթական բանակցություններն են, Մոթաքիի նման հմուտ և իրազեկ նախարարի պաշտոնանկությունն անհավատալի է երևում»:
Այս պարագայում Արևմուտքին այլ բան չի մնում, քան հույս փայփայել, որ իրադարձությունները կընթանան առանց լուրջ ցնցումների: Եվրամիության արտաքին քաղաքական ու անվտանգության հարցերով հանձնակատար Քեթրին Էշթոնը շտապեց ելույթ ունենալ այդ թեմայի շուրջ` հորդորելով Իրանին հավատարիմ մնալ ձեռք բերված պայմանավորվածությանը: Իր հերթին ԱՄՆ պետքարտուղար Հիլարի Քլինթոնը հարկ համարեց հիշեցնել, որ «կարևորը Իրանի կառավարության քաղաքականությունն է, և էական չէ, թե ով է ղեկավարում արտաքին գործերի նախարարությունը»։
Բայց արի ու տես, որ այն հեռանկարը, թե մեծ քաղաքականության մեջ հարաբերությունները պայմանավորված են ոչ այնքան անհատներով, որքան տվյալ երկրով ու կառավարության որդեգրած կուրսով, Իրանի պարագայում կարող է իրավացի լինել մասամբ:

Հովիկ ՉԱՐԽՉՅԱՆ

ՕՄԱՐ ԽԱՅԱՄ

* * *
Գինետանը հարցում արի ես մի ծերից.
«Ի՞նչ լուր,- ասի,- այս աշխարհից մեկնողներից…»:
«Խմիր» – ասաց,- մեզ պես քանիսն են գնացել,
Եվ նրանցից դեռ չի դարձել ոչ ոք նորից:

* * *
Հավեժության գաղտնիքը մութ ոչ դու գիտես և ոչ էլ` ես,
Ոչ դու կարող ես վերծանել գրերն այս մութ, և ոչ էլ` ես.
Իրականը` քողի ետև եղած զրույցն է միայն,-
Երբ քողն ընկնի` էլ չենք լինի այս աշխարհում ոչ դու, ոչ` ես:

* * *
Տիկնիկ ենք մենք, ճակատագիրը` դերասա’ն,
Պատկե’ր չէ սա, այլ` հավաստի՜ և իրակա’ն,-
Մի քանի օր կխաղա՜նք այս բեմ — աշխարհում,
Մինչ մեզ նորից նետեն սնդո’ւկն անէության: